زیره سبز

دوستان عزیز منتظر نظرات و پیشنهادات شما هستیم

Email: [e-mail]

Mobile : [phone]

بخش شکمی جدار مریکارپ مسطح و بخش پشتی آن محدب است و دارای 5 ضلع برجسته یا خطوط پره مانند طولی است که این پره ها یکی در پشت ، دو تا در طرفین و دو تا در حاشیه مریکارپ قرار دارند.
از هر پره یک دسته آوندی عبور می کند که آوند های چوبی در داخل و آوند های آبکش در داخل قرار دارند.گرده افشانی در این گیاه توسط باد و به ندرت حشرات انجام می گیرد . چتر ها از پائین بو ته به سمت بالا و از اطراف به مر کز تولید بذر می کنند که نشان دهنده گل اذین نامحدود آن است.
شرح گیاه
گیاهی کوچک، علفی به ارتفاع 15 تا 50 سانتی متر و دارای ریشه دراز باریک به رنگ سفید و ساقه ای راست و منشعب به تقسیمات دو تایی است منشأ اولیه آن ناحیه علیای مصر و سواحل نیل بوده است ولی امروزه به حالت نیمه وحشی در منطقه وسیعی از مدیترانه ، عربستان ، ایران، و نواحی مختلف می روید و یا در این نواحی پرورش می یابد.
برگهای آن متناوب، شفاف، بی کرک، منقسم به بریدگیهای بسیار نازک و ظریف ولی دراز و نخی شکل است. گلهائی کوچک ، سفید یا صورتی رنگ و مجتمع به صورت چتر مرکب دارد. میوه آن بیضوی کشیده، باریک در دو انتها، بسیار معطر ، به طول 6 میلی متر، به قطر 5/1 میلی متر و پوشیده از تارهای خشن است.بعضی از واریته های این گیاه میوه های عاری از تار دارند.رنگ میوه بر حسب واریته های مختلف گیاه ممکن است زرد تیره یا خرمائی مایل به سبز و یا خاکستری باشد.

نیاز اکولوژیکی
چون زیره سبز گیاهی مدیترانه ای است، لذا در طول رویش به حرارت مناسب و نور کافی نیاز دارد مقدار اسانس گیاهان که در مناطق گرم با نور فراوان می رویند بیش از مناطق دیگر است. این گیاه در مرحله گل دهی و تشکیل میوه به رطوبت کمتری نیاز دارد. خاکهای با بافت متوسط و خاکهای لوم شنی، خاکهای مناسبی برای تولید زیره سبز هستند. کشت در خاکهای سبک شنی و تهی از مواد و عناصر غذایی مناسب نیست چون این خاکها شرایط را برای ابتلای گیاهان به بیماریهای قارچی آماده می کنند. PH خاک برای کشت زیره سبز 5/4 تا 2/8 مناسب است.

آماده سازی خاک
در اوایل پائیز 15 تا 20 تن در هکتار کودهای حیوانی کاملاً پوسیده به زمین اضافه نموده و سپس شخم زده می شود و در ادامه زمین را باید تسطیح نمود. خاک باید نرم باشد وسله تولید نکند قبل از کشت زمین را آماده و آنرا کرت بندی می کنند.

تاریخ و فواصل کاشت
از تناوب کاشت زیره با گیاهان تیره جعفری باید خوداری نمود. زیرا زیره سبز به بیماریهای قارچی بسیار حساس بوده و بیماریهای گیاهان تیره جعفری کم و بیش مشابه هستند.
تکثیر گیاه توسط بذر صورت می گیرد. تاریخ کشت به شرایط اقلیمی محل رویش بستگی دارد. بطوریکه در مناطق معتدل یک محصول پائیزه در مناطق سرد به صورت یک محصول بهاره کشت می شود اواسط پائیز (آبان ماه) زمان مناسبی برای کشت پائیزه است. در حالیکه کشت بهاره در اسفند انجام می گیرد.
اگر زیره سبز ردیفی کشت شود،فاصله ردیف ها 15 تا 20 سانتی متر مناسب است.هر هکتار زمین به 12 تا 15 کیلوگرم بذر با کیفیت نیاز دارد. عمق بذر به تناسب بافت خاک بین 5/1 تا 2 سانتی متر مناسب است. پس از کشت از انجام هر گونه عملی که سبب جابجائی بذر شود باید خودداری نمود.

کاشت
کشت زیره سبز توسط بذر و مستقیماً در زمین اصلی صورت می گیرد. مدتی قبل از کاشت زمین را باید آبیاری نمود. بذرها را می توان پس از مخلوط کردن با ماسه نرم به صورت دست پاش در سطح زمین پاشید در بعضی نقاط زیره سبز را به صورت ردیفی کشت می کنند.برای افزایش قوه رویشی بذرها را باید به مدت 24 تا 36 ساعت در آب خیس نمود.
پس از کاشت بلافاصله باید زمین را آبیاری کرد. آبیاری نباید شدید باشد تا بذرها شسته شود و در مرکز کرتها متراکم شود.دومین آبیاری باید 8 تا 10 روز پس از اولین آبیاری انجام گیرد. رویش بذرها پس از دومین آبیاری آغاز می شود. چنانچه منطقه کشت از دمای بالایی برخوردار باشد باید 5 تا 6 روز پس از دومین آبیاری مجدداً گیاهان را آبیاری نمود. این آبیاری سبب می شود تا رویش بذرها تکمیل شود گیاهان را باید هر 12 تا 20 روز (بسته به شرایط آب و هوائی) آبیاری کرد. اضافه کردن 20 تا 30 کیلوگرم در هکتار ازت 40 تا 50 روز پس از کشت به همراه آبیاری سبب افزایش عملکرد می شود.

داشت
چون زیره سبز ارتفاع کمی دارد و اگر امکان رویش به علفهای هرز داده شود،نه تنها می تواند بر زیره سبز غلبه کند و جذب آب و کسب نور را دچار اشکال سازند، بلکه سبب انتشار و گسترش آفتها و بیماریها نیز می شوند لذا وجین علف های هرز ضروری است. هنگامیکه ارتفاع بوته ها به پنج سانتی متر رسید باید وجین علف های هرز را آغاز و در طول رویش زیره سبز علفهای هرز را باید دو تا سه مرتبه وجین کرد. برگرداندن خاک بین ردیفها نیز نقش عمده ای در افزایش عملکرد دارد. آبیاری باید با دقت انجام گیرد. هنگام گل دهی و تشکیل میوه، گیاهان به حداقل آبیاری نیاز دارند. آبیاری زیاد نه تنها سبب کاهش عملکرد می شود بلکه شرایط را برای ابتلاء به بیماریهای قارچی آماده می کند.
بیماریهای قارچی زیره سبز یکی سفیدک سطحی است که برای مبارزه با آن باید از قارچ کش های سولفوره و تابل به مقدار یک کیلوگرم در هکتار یا از کاراتان به مقدار 5/0 لیتر در هکتار به صورت محلول پاشی استفاده کرد.از دیگر بیماری قارچی بلایت زیره است که در مرحله گل دهی به گیاهان آسیب می رساند.وجود لکه های قهوه ای رنگ بر روی ساقه،برگها از علائم این بیماری است برای مبارزه با آن از قارچ کش های حاوی ترکیبات مس نظیر دیتان، بلیتوکس (Blitox 50)، کوپرومار (Cupromar) به مقدار 6/0 تا 1 کیلوگرم در هکتار می توان استفاده نمود پوسیدگی ریشه نیز از بیماریهای دیگر زیره است که در تمام مراحل رویش زیره سبز را تهدید می کند که جهت کنترل از مخلوط کاراتان و دیتان می توان استفاده نمود.

برداشت
محصول معمولاً 100 تا 120 روز پس از کشت آماده برداشت میشود از اردیبهشت تا اوایل خرداد می توان زیره سبز را برداشت نمود. عمل برداشت معمولاً با دست انجام می گیرد. گیاهان را با دست از ریشه بیرون کشیده یا با داس برداشت می کنند. سپس آنها را باید خشک نمود. پس از بوجاری باید بذرها را از سایر اندام ها جدا و با استفاده از جریان هوا آنها را تمیز و بسته بندی کرد.
عملکرد بذر بسیار متفاوت است و به شرایط اقلیمی محل رویش بستگی دارد. از هر هکتار 8/0 تا 1 تن بذر تولید می شود.

دامنه انتشار
خراسان: سبزوار ، علی آباد، مشهد ،صالح آباد تهران ، بین تهران و سمنان در ناحیه ای بنام کیش لک در ارتفاعات 900 متری به حالت خودرو و نیمه خودرو سمنان ، دامغان ، سرخه در 1100 متری پرورش آن در غالب نواحی مساعد صورت می گیرد.

ترکیبات شیمیایی
زیره دارای تانن ، روغن زرین و اسانس است . اسانس زیره را از تقطیر میوه له شده تحت اثر بخار آب بدست می آورند . این اسانس مایعی است بیرنگ که در اثر ماندن ابتدا برنگ زرد و سپس قهو ه ای رنگ می شود .
بوی زیره مربوط به آلدئیدی بنام کومینول است . مقدر کومینول در زیره بسته به محل کشت آن بین 30 تا 50 درصد است .
ضد تشنج است . برای برطرف کردن بیماری صرع مفید است. در دفع گاز معده موثر است . قاعده آور است . عرق آور است. برای رفع برونشیت از دم کرده زیره استفاده کنید . برای برطرف کردن سوءهاضمه مفید است. ترشحات زنانگی را برطرف می کند. برای تحریک اشتها زیره سبزه را با سرکه و آب مخلوط کرده و قبل از غذا بخورید . برای برطرف کردن قطره قطره ادرار کردن زیره را تفت داده و سرخ کنید سپس با آب بخورید . برای رفع نفخ روده و معده می توانید دم کرده زیره را تنقیه کنید . برای التیام زخم چشم ، دانه های له شده زیره سبز را در آب برنج خام خیس کرده و سپس مایع بدست آمده را قطره قطره روی زخم چشم بریزید. هنگامیکه اطفال شیر خوار دل درد دارند و نفخ در شکم شان پیچیده چند قطره اسانس زیره را با روغن بادام مخلوط کرده و با آن شکم آنها را ماساژ دهید . و بالاخره زیره را در غذاهایی که نفاخ هستند مخصوصا حبوبات استفاده کنید(1).

سرما و مقاومت به آن در گیاهان:

- تنش دمای پایین
یکی از مهمترین عوامل محیطی محدود کننده رشد گیاهان، دمای پایین می باشد. گونه های مختلف گیاهی از نظر قابلیت تحمل به تنش دمای پایین، بسیار متفاوتند. گیاهان گرمسیری حساس به سرما، حتی در دمای بالاتر از دمای انجماد بافتها، بطور جبران ناپذیری آسیب می بینند. گیاه بواسطه اختلال در فرآیندهای متابولیکی، تغییر در خواص غشاءهای سلولی و اندامکی، تغییر در ساختمان پروتیینها و اثرات متقابل میان ماکروملکولها، و نیز توقف واکنشهای آنزیمی دچار صدمه میگردد. گیاهانی که به یخبندان حساس ولی به سرما متحمل هستند، در دمای اندکی زیر صفر قادر به ادامه حیات بوده، ولی بمحض تشکیل کریستالهای یخ در بافتها، بشدت آسیب می بینند. این در حالی است که گیاهان متحمل به یخبندان قادر به ادامه حیات در سطوح متفاوتی از دماهای یخبندان هستند، البته درجه واقعی تحمل بستگی به گونه گیاهی، مرحله نمو گیاه و مدت زمان تنش دارد.
قرار گرفتن گیاهان در معرض دمای زیر صفر منتج به تشکیل کریستالهای یخ در فضای بین سلولی، خروج آب از سلولها و از دست رفتن آب سلول (پسابیدگی) میگردد. بنابراین، تحمل به یخبندان با تحمل به پسابیدگی (که در اثر خشکی یا شوری زیاد بوجود می آید)، همبستگی شدیدی دارد. پسابیدگی ناشی از یخبندان سبب اختلالات گوناگونی در ساختمانهای غشایی از جمله بهم چسبیدن غشاءها میگردد. اگرچه پسابیدگی سلولی ناشی از یخبندان، علت اصلی صدمات ایجاد شده در اثر یخبندان می باشد، ولی عوامل دیگری هم در این امر دخالت دارند. کریستالهای در حال رشد یخ سبب وارد آمدن خسارات مکانیکی به سلولها و بافتها میشود. دمای بسیار پایین حاکم در شرایط وقوع یخبندان فی نفسه و پسابیدگی ناشی از آن سبب واسرشتگی پروتیینها و تخریب کمپلکس های ماکروملکول میگردد. وجه مشترک همه تنشهای پیچیده ای نظیر دمای پایین، تولید گونه های اکسیژن فعال (ROS) می باشد، که میتواند سبب صدمه دیدن ماکروملکولهای مختلف درون سلول گردد. دمای پایین بخصوص وقتی با یخبندان همراه باشد، با سیستمهای موثر جلوگیری کننده از تولید اکسیژن فعال که عامل وقوع تنش اکسیداتیو است، همبستگی دارد.
گیاهان نواحی معتدله با فعال نمودن مکانیزم سازگاری به سرما که منتج به افزایش تحمل به یخبندان میگردد، به دمای پایین واکنش نشان میدهند. این فرآیند سازگاری با تغییر نحوه ابراز برخی ژنهای مسوول واکنش به تنش همراه است. این ژنها تولید پروتیینها و متابولیتهای نگهدارنده ساختمانهای سلولی و حافظ نقش آنها در مقابل اثرات منفی یخبندان و پسابیدگی ناشی از آن را کنترل می نمایند. تغییر در ابراز ژتهای عامل واکنش به سرما توسط مجموعه ای از فاکتورهای رونوشت برداری که به محرکهای دمایی واکنش نشان میدهند، کنترل میگردد.
در اثر سرما تغییرات وسیعی در رفتار غشاها ، چربی ها آنزیم ها رنگیزه ها و اسکلت سلولی گیاهان گرمسیری بوجود می آید. برخی از این تغییرات می توانند به عنوان اثرات اولیه ای تلقی شوند که منجر به عدم تعادل متابولیکی ، تلفات آب نشت یون ، از دست رفتن جایگزینی سلولی و نهایتا مرگ سلول می شوند.
مکانیزم هایی که گیاهان مقاوم به سرما بدان وسیله از تغییرات جلوگیری می کنند به خوب شناخته نشده است و تحقیقات بسیار زیادی برای درک اینکه چگونه غشاها و پروتئین ها به نحوی تغییر می یابند که می توانند در مقابل سرما پایدار بمانند ، لازم است. مقاومت به سرمازدگی یک صفت چند ژنی است و بنا بر این اصلاح گران در اتقال صفت مقاومت به سرما به گیاهان حساس به سرما با مساله پیچیده ای روبرو هستند.
سرما و یخ زدگی همه ساله خسارات قابل توجهی را به اقتصاد وچرخه تولید کشورتحمیل می کند. بنابر این برای مقاومت گیاهان به سرماویخ زدگی لازم است تا مدیریت تنش رعایت شود.
به گزارش خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا) سعید ترکش اصفهانی_کارشناس ارشد اصلاح نباتات در مقاله ای به بررسی اثرات سرما بر گیاهان پرداخته است.
در این مقاله آمده است: سرما و یخ زدگی ازمهمترین عوامل قهری خسارتزا درمحصولات کشاورزی است وهمه ساله خسارات قابل توجهی را به اقتصاد وچرخه تولیدکشور تحمیل می کند.
سهم عامل تنش سرما و یخبندان نسبت به سایر عوامل تهدید کننده در زیربخشهای زراعی و باغی از وزن بسیار بالایی برخوردار است و پهنه وسیعی از حاصلخیزترین مناطق تولیدی کشور ما و قسمت عمده محصولات اقتصادی مهم کشورهمه ساله در معرض تهدید تنش سرما و یخزدگی قرار دارند.
این مقاله در خصوص تعریف تنش و عوامل تنش زا می افزاید: تنش عبارت است از هر گونه انحراف معنی دار از شرایط بهینه برای زندگی موجود زنده، و عوامل تنش زا باعث تغییر و اختلال در فرایندهای فیزیولوژیکی گیاهی می شوند واز این طریق تولید گیاهان زراعی را تحت تاثیر قرار می دهند.
تنش‌های محیطی عبارتند از:عوامل بیماری‌زا،علف‌های هرز،آفات ،آسیب هایمکانیکی،درجه حرارت،آب،خاک و ...
همچنین انواع یخبندانها که باعث خسارتهای زیادی می شوند عبارتند از: یخبندانهای تشعشعی و یخبندانهای انتقالی.
این مقاله در خصوص روشهای مقابله با خسارتهای ناشی از سرما و یخبندان می افزاید: روشهای فعال (کوتاه مدت) و روشهای غیرفعال (درازمدت) برخی از این روشها هستند.
همچنین آنچه که معمولا در جهت مقابله با سرما و یخبندان انجام می شود, حفاظت در برابر یخبندانهای تشعشعی است و روشهای حفاظتی نقش چندان موثری برای مقابله با یخبندانهای انتقالی ندارد.
بخاریها- سیستمهای آبیاری و ماشینهای باد از مهمترین روشهای حفاظتی کوتاه مدت هستند.
خصوصیات استفاده از بخاریها عبارتند از: بالا بودن هزینه سوخت ،کارآیی بیشتر در باغهای میوه نسبت به مزارع ، حداکثر کارآیی در شرایط وارونگی دمایی، مزیت تعداد زیاد بخاریهای کوچک بر تعداد اندک بخاریهای بزرگ.
همچنین اساس استفاده از سیستمهای آبیاری، افزایش ظرفیت و هدایت گرمایی خاک و آزادسازی گرمای نهان آب در هنگام یخ زدن را باعث می شود،که انواع ان عبارت است از:
آبیاری سطحی (غرقابی و شیاری)، آبیاری بارانی ، سیستمهای آبپاش(رودرختی و زیردرختی) و آبیاری قطره ای.
استفاده از روش ماشینهای بادنیز، تنها در صورت وجود وارونگی دمایی کارآیی استفاده دارند تا به صورت ترکیبی با سایر سیستمهای حفاظتی مورد استفاده قرار گیرند و میزان کارآیی انها به شدت وارونگی دما بستگی دارد .
سایر روشهای حفاظتی فعال نیزعبارت است از: استفاده از بالگرد، دستگاههای مولد مه، پوشاندن گیاه با پوششهای مخصوص،مالچ پاشی، استفاده از
پوشش کف یا فوم، استفاده از سیستم ) SIS Inverted Sink (Selected ، استفاده از سیستمهای تلفیقی، استفاده از بالگرد سبک در نقاط تجمع هوای سرد در سطح مزارع، پرواز بالگرد در ارتفاع پایین جهت بر هم زدن لایه های وارونگی و پوشش خاک با استفاده از مالچ جهت جلوگیری از هدر رفت گرمای خاک.
انواع سیستم های SIS نیز عبارتند از: دستگاه HEAT DRAGON جهت گرم کردن هوای سرد مجاور سطح زمین، دستگاه HEAT DRAGON جهت گرم کردن هوای سرد مجاور سطح زمین.
مهمترین روشهای حفاظتی غیرفعال نیز عبارتند از: انتخاب مکان مناسب، انتخاب محصول، انتخاب واریته، پوشش زمین، عملیات به زراعی(کوددهی, هرس, شخم,آبیاری, تاریخ کاشت, عمق کاشت, و....)، به کارگیری سیتمهای نظارتی جامع مجهز به حسگرهای دمایی و زنگ اخبار(Monitoring)و استفاده از مواد شیمیایی است.
بنابراین: اصلاح‌ برای‌ مقاومت‌ به‌ سرما و اصلاح‌ برای‌ مقاومت‌ به‌ یخ‌زدگی‌ (از نظر تئوری‌، عملی‌ و مفهومی)از یکدیگر متفاوت است، منظور ازسرما، کاهش دما به حدود صفر درجه سانتیگراد ویا چند درجه بالاتراست که می تواند برحسب نوع گیاه ودرجه مقاومت آن، به اندامهای مختلف(گل، برگ، میوه، جوانه وشاخه) خسارت وارد کند.
این مقاله گیاهان را از نظر طبقه‌بندی انها‌ براساس‌ واکنش‌ آنها به‌ دماهای‌ پایین‌ ، به گیاهان: حساس‌ به‌ سرما، حساس‌ به‌ دماهای‌ سرد بالای‌ صفر، حساس‌، حساس‌ به‌ درجه‌ حرارتهای‌ یخبندان‌ کم‌ یا دماهای‌ نزدیک‌ به‌ صفر درجه‌ سانتی‌گراد، کمی‌ مقاوم‌، زنده‌ماندن‌ در دماهای‌ انجماد تا -5 درجه‌ سانتی‌گراد، نیمه‌مقاوم‌، زنده‌ماندن‌ در دماهای‌ انجماد در محدوده‌ -5 تا -10 درجه‌ سانتی‌گراد، بسیار مقاوم‌، زنده‌ماندن‌ در دماهای‌ انجماد در محدوده‌ -10 تا -20 درجه‌ سانتی‌گراد، خیلی‌ زیاد مقاوم‌، گونه‌های‌ با حداکثر مقاومت‌ به‌ یخ‌زدگی‌ که‌ توانایی‌ تحمل‌ سرماهای‌ بسیار شدید(فراسردی‌) را دارند.
‌اساس ژنتیکی تحمل به‌ سرما عبارت است از: پلی ژن بودن وراثت اکثر صفات مهم اقتصادی از جمله مقاومت به سرما و یخبندان، تحت تاثیر محیط بودن این صفات و دشواری اندازه گیری آنها، متکی بودن مطالعه این صفات بر روشهای آماری پیچیده و شاخصهای آماری مانند میانگین, واریانس, کوواریانس, شاخصهای چندمتغیره و.....
استراتژی های بهنژادی برای‌ افزایش‌ مقاومت‌ گیاهان‌ به‌ سرمانیز عبارتند از: اصلاح تدریجی گیاهان برای مقاومت به سرما و یخبندان از طریق کاربرد روشهای مرسوم اصلاحی و انتخاب، انجام هیبریداسیون بین گیاهان زراعی و خویشاوندان وحشی آنها که دارای صفت مقاومت به سرما و یخبندان هستند، اهلی‌کردن‌ گونه‌ های‌ وحشی‌ که‌ در محیطهای‌ سرد به‌ خوبی‌ رشد می‌کنند از طریق‌ اصلاح‌ و انتخاب‌ برای‌ بهبود صفات ‌زراعی‌ آنها، شناسایی‌ ژن‌های‌ مقاومت‌ به‌ سرما و یخ‌زدگی‌، کلون‌کردن‌ آنها و دست‌ورزی‌ ژنتیکی‌ آنها با استفاده‌ از روش‌های‌ بیولوژی‌ مولکولی، معرفی‌ ژنی‌ خالص و نو به‌ محیطهای‌ سرد به‌ منظور وسعت‌ بخشیدن‌ به‌ منابع‌ پایه‌ ژنی، مثال‌های‌ کمی‌ در مورد هیبریداسیون‌ بین‌گونه‌ای‌ شامل‌ گوجه‌فرنگی‌ و گندم‌ وجود دارد.
در جمعیتهای‌ اصلاح‌ شده‌ و سازگار گیاهان‌ مختلفی‌ مانند ذرت‌، تنوع‌ ژنتیکی‌ فراوانی‌ برای‌ مقاومت‌ به‌ تنش‌ سرما دیده‌ شده‌ است اما استفاده‌ از نژادهای‌ خارجی‌ مقاوم‌ نیز موقعیتهای‌ مناسبی‌ را جهت‌ اصلاح‌ مقاومت‌ به‌تنش‌ سرما در این‌ گیاهان‌ فراهم‌ می کند .
‌به عنوان مثال در اصلاح‌ سیب‌ زمینی‌ می‌توان‌ از منابع‌ ژنتیکی‌ وحشی‌ مانند گونه‌های‌ وحشی‌ سیب‌ زمینی‌ مقاوم ‌به‌ یخ‌زدگی‌ به‌ عنوان‌ والد در تلاقی‌ها استفاده‌ کرد.
این مقاله در پایان می افزاید: در هر گیاه‌ زراعی‌ عملکرد نتیجه‌ نهایی‌ تمامی‌ فرآیندهای‌ بیوشیمیایی‌ و فیزیولوژیکی‌، از زمان‌ سبزشدن‌ تا بلوغ‌ فیزیولوژیکی‌ و تأثیرات‌ متقابل‌ این‌ فرایندها با محیط است، اختلاف‌ بین‌ عملکرد ثبت‌ شده‌ و میانگین‌ عملکردها، به‌ عواملی‌ که‌ از بروز کامل‌ پتانسیل‌ ژنتیکی‌ گیاهان‌ جلوگیری‌ می‌کنند مربوط می‌شود، برای‌ تعدادی‌ از مؤلفه‌ های‌ صفات‌ مقاومت‌ به‌ سرما، تنوع‌ ژنتیکی‌ وجود دارد. ترکیبی‌ از مقادیر کمی‌ از این‌ تنوع‌، با برخی‌ ازتکنولوژی‌های‌ دقیق‌ اصلاحی‌ که‌ در اینجا بحث‌ شد، می‌تواند زمینه‌ را برای‌ دستکاری‌ ژنهایی‌ در زمینه‌های‌ ژنتیکی‌ خالص‌ فراهم‌ سازد.
در مناطقی‌ که‌ گیاهان‌ حساس‌ به‌ سرما کشت‌ می‌شود، هر جا که‌ دماهای‌ سرد درطول‌ فصل‌ رویش‌ غالب‌ است‌، اصلاح‌ مقاومت‌ به‌ سرما که‌ منجر به‌ تولید بهتر در مزرعه‌ می‌شود، می‌تواند قسمتی‌ از تفاوت‌ بین‌عملکردهای‌ بهینه‌ و عملکرد واقعی‌ را کاهش‌ دهد.
اصلاح‌ یک‌ صفت‌ مقاومت‌ به‌ سرما به‌ صورت‌ منفرد نمی‌تواند در یک‌ محیط دارای‌ محدویت‌ از نظر دما، اثری‌ روی‌ عملکردیک‌ ژنوتیپ‌ خاص‌ داشته‌ باشد، بلکه‌ راه‌ بهتر این‌ است‌ که‌ چندین‌ صفت‌ مقاومت‌ را در زمینه‌ ژنتیکی‌ مناسب‌ جمع‌آوری‌ کنیم‌ تاژنوتیپ‌هایی‌ به‌ دست‌ آیند که‌ توانایی‌ تولید را در شرایط دمایی‌ سرد طی‌ فصل‌ رشد داشته‌ باشند.

مواد و روش ها
به منظور بررسی تحمل گیاه زیره به سرما آزمایش به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی به اجرا در آمد.
فاکتورهای مورد آزمایش شامل خو سرمایی (خوسرمایی و عدم خوسرمایی ) به عنوان پلات اصلی و ترکیب اکوتیپ (تربت ، قوچان، سبزوار، خواف،قائن)در دما(0 ،3-، 6-،9-،12-،15- درجه سانتیگراد) به صورت فاکتوریل در پلات فرعی در نظر گرفته شده بود. تحمل به سرما و بازیافت گیاه از طریق اندازه گیری صفاتی مانند درصد بقا و دمای کشنده برای 50% از نمونه ها (LT 50 ) سه هفته پس از اعمال تیمار یخ زدگی و ارتفاع گیاه تعداد گره در ساقه اصلی ، وزن خشک گیاه ، دمای کاهنده 50% وزن خشک گیاه ( DMT50 ) در پایان اندازه گیری مورد نظر بود که به دلایلی آزمایش ادامه نیافت.
بذور پنج اکوتیپ زیره با دقت به صورت منوکارپ در آمد. سپس با قارچ کش کربوکسی تیرام به مدت 24 ساعت آغشته شد. این عمل بواسطه قرار دادن بذور در دستمال های پارچه ای و خیساندن آنها توسط آب شهری بود.به گونه ای که آب از شیر با دبی تقریبی 1 قطره در ثانیه بر دستمال های حاوی بذر و قارچ کش ریخته و از سمت دیگر اضافی اب از دستمال ها خارج می شد. سپس بذور ضد عفونی شده را در پتری دیش کشت کرده و بیش از 50% از بذور تمام اکوتیپهای مورد نظر پس از 72 ساعت جوانه زدند، که این زمان به عنوان زمان جوانه زنی ثبت شد. سه روز پس از جوانه زنی بذور مذکور توسط پنس آغشته به وایتکس رقیق شده در لیوان های پلاستیکی ( با قطر 8 cm) که از قبل در زیر آنها زهکش تعبیه شده بود قرار داده شد. خاک مورد استفاده مخلوطی از ماسه و خاک برگ ضد عفونی شده بود که با آون استریل شد. بستر کشت متشکل از این دو ماده به نسبت مساوی بود. خاک پیش از کشت خیس شده روی بذور کشت شده در لیوان ها ماسه ای به ضخامت 3 تا 4 میلیمتر پوشانده شد.
لیوان ها هر یک روز در میان آبیاری شده و در شرایط دما و رطوبتی گاخانه های تحقیقاتی نگهداری شدند. پس از حدود 4 روز گلدانها به مرحله سبز شدن رسیدند. در ابتدای کار تمامی اکوتیپهای مورد آزمایش به خوبی سبز شدند و مشکلی نیز در مورد بوته میری مشاهده نشد . ولی باگذشت حدود یک هفته از زمان سبز شدگی ، در تمامی اکوتیپ ها کمابیش علائم بوته میری مشاهده شد. پس از حدود پانزده روز(مرحله دو برگ حقیقی) عوارض بوته میری به گونه بود که ادامه آزمایش غیر ممکن نمود.
منبع: http://articls.oxinads.com

بابونه رومی

نام علمی : matricaria chamomilla 

  

هوفاریقون

 

چای کوهی (نام علمی Hypericum perforatum) گیاهی است از تیره کلازیاسه (Clusiaceae) که معمولا به صورت خودرو در میان کشتزارهای گندم و ذرت یافت می شود و به مقدار زیاد در آمریکا و اروپا پرورش می یابد و در ایران در دامنه کوههای البرز، چالوس، مازندران و نقاط غرب ایران و در مسیر قله چین کلاغ به حد زیادی می روید.

هوفاریقون با نام علمی L. Hypericum perforatum یک گیاه علفی دایمی از خانواده Hypericaceae است که بومی غرب اروپا، آسیا و شمال آفریقا می‌باشد. اهمیت این گیاه در چند سال اخیر به عنوان یک داروی گیاهی به خصوص برای درمان افسردگی ملایم تا متوسط به طور قابل توجهی افزایش یافته است. ترکیبات موثر اصلی این گیاه شامل هیپرفورین (یک فلوروگلوسینول پرنیله شده) و هیپریسین (یک نفتودیانترون) می‌باشد. البته ترکیبات موثر بیولوژیکی دیگری نظیر فلاونویید و تانن نیز در این گیاه وجود دارد. هرچند هیپریسین به عنوان یک ترکیب کلیدی در اندازه‌گیری کیفیت و ارزیابی هوفاریقون مورد استفاده قرار می‌گیرد ولی مطالعات اخیر نشان داده که هیپرفورین ممکن است عامل ضدافسردگی این گیاه باشد. به هر حال، هوفاریقون یک گیاه پرفروش است که دارای جایگاه ارزشمندی در بازارجهانی می‌باشد.

نام‌های دیگر آن گل راعی، هزارچشم، علف چای، هوفاریقون است

گلهای این گیاه به رنگ سفید یا زرد است که در بالای ساقه به صورت مجتمع به چشم می خورد که این گلها کمی معطر و دارای بوی مخصوصی است. چای کوهی از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است و خواص درمانی بسیاری دارد این گیاه ضد کرم معده و روده است و گرفتگی صدا را باز می کند. این گیاه برای درمان مرض کزاز بکار می رود و اگر برگ آن را به صورت پودر روی زخمهای عمیق بپاشید این نوع زخمها را خوب می کند. چای کوهی درمان کننده بیماری مننژیت است؛ درد پشت و گردن و خشکی گردن را درمان می کند و ضدافسردگی است. این گیاه اشتها را باز می کند بنابراین می توان آنرا به بچه ها و افراد مسن که اشتها ندارند داد. کسانی که از داروهای آسم و ضدسرماخوردگی و حساسیت استفاده می کنند نمی توانند چای کوهی مصرف کنند خاصیت این گیاه در درمان افسردگی به اثبات رسیده و مکانیزم اثر ضد افسردگی آن از طریق مهار آنزیمی است.ماده موثره این گیاه هایپریسین میباشد که فراورده های آن هم بر اساس همین ماده استاندارد سازی میشوند و اثر ضد افسردگی گیاه نیز مربوط به این ماده میباشد.در واقع این ماده مهار کننده ی آنزیم mono amino oxidase Mao میباشد که کاملا مانند داروی ترانیل سیپرومین میباشد. از این گیاه دو فراورده دارویی در بازار ایران موجود میباشد.قطره هایپیران و قرص پرفوران که هر دو در درمان افسردگی کاربرد دارند. نکته قابل ذکر در مورد این گیاه و فراورده های آن تداخلات زیاد آن میباشد که مصرف آن را محدود نموده است و دلیلش هم مهار آنزیمی است.

مقاله های گیاهان دارویی

برای دانلود اینجا کلیک کنید 

منتظر نظرات و پیشنهادات شما هستیم

بابونه باغی یا بابونه رومی

؛ منتظر نظرات و انتقادات شما هستیم ؛

این گیاه نام علمی خود را از واژه‌ی یونانی کامائملوم به معنی «سیب بر روی زمین»‌گرفته است. در قرون وسطی به منظور خوشبو کردن هوا، کف اتاق را با این گیاه می‌پوشاندند. گیاه را به طور سنتی در کنار دیوارهای باغ و حیاط خانه و به جای چمن می‌کاشتند. وقتی گیاه لگد بخورد، بوی مطبوع آن همه فضا را پر می‌نماید. بابونه نیز مثل چمن از لگد خوردن صدمه نمی‌بیند. بابونه باغی برای مصریان باستان یک گیاه شناخته شده بود و آن را به الهه‌ی خورشدی تقدیم می‌کردند، زیرا بابونه را داروی همه دردها می‌دانستند. این نوع بابونه خواص مشابه نوع آلمانی را دارد و از گل‌های خشک یا تازه آن چای تهیه می‌کنند و برای رفع سوءهاضمه و سوزش معده می‌آشامند .

این گونه از بابونه آرامش بخش و تسکین دهنده درد می‌باشد. معمولا آن را مانند چای کیسه‌ای بسته‌بندی نموده و در دسترس قرار می‌دهند. برای دفع استرس و سردردهای عصبی و همچنین به عنوان نوشیدنی پیش از خواب چنانچه به بیخوابی دچار شوید، کاربرد خوبی دارد. بابونه یکی از اجزاء تهیه آبجوهای طبی نیز می‌باشد. «مانزانیلا» به معنی سیب کوچک، که نوعی نوشیدنی اسپانیایی می‌باشد، عطر خود را از بابونه‌باغی گرفته است. بابونه باغی یکی از اجزاء شامپوهای گیاهی را تشکیل می دهند. گل‌های خشک شده یا روغن اصلی آن وقتی به آب وان اضافه شود، بخصوص در مورد افرادی که از فشارهای عصبی رنج می‌برند، آرامش می‌بخشد. از گل‌های بابونه‌باغی اغلب در تهیه عطر استفاده می‌گردد .

زیستگاه طبیعی  :
گیاه بومی اروپای جنوبی می‌باشد و در سرتاسر اروپا و جنوب انگلستان بر روی خاک شنی و خشک مراتع و چراگاه‌ها می‌روید. بابونه‌باغی به دیگر نقاط دنیا هم برده شده و کشت گشته است. این گیاه در اروپای مرکزی نیز به شکل تجارتی کشت می‌شود. بابونه‌باغی را با شیوه گل‌کاری علمی پرورش می‌دهند و گونه‌های جدیدی را تولید می‌نمایند . 

 

مشخصات ظاهری :
بابونه‌باغی یک گیاه بادوام و کوتاه قد می‌باشد که بلندی آن از 30 سانتی‌متر تجاوز نمی‌کند. ساقه بابونه‌باغی کرک‌دار و شاخه‌های آن خزنده می‌باشند. برگ‌های بابونه‌باغی نیز مانند برگ‌های بابونه‌آلمانی (وحشی) دارای بریدگی‌های عمیق و پرمانند می‌باشند، اما رنگ سبز متمایل به خاکستری و تا حدود بیشتر به پایین افتاده هستند. گل‌های شبیه گل آفتاب‌گردان با مرکز کله‌قندی و زردرنگ از اواسط تابستان تا اواسط پاییز بر روی ساقه‌های بابونه‌باغی ظاهر می‌گردند. رایحه بابونه‌باغی قوی‌تر از گونه بابونه‌آلمانی می‌باشد . 

  

منبع :

شرکت تعاونی دانش آموختگان کشاورزی قم

زیره سبز

مقدمه
زیره سبز با نام علمی L. Cuminum cyminum گیاهی است از خانواده apiaceae ، یکساله ، معطر ، بدون کرک (جز میوه) ساقه علفی با انشعابات دو تایی و گاهی سه تایی می باشد. ساقه گیاه شیار دار بوده و دارا ی بافت کلانشیم محیطی است .همچنین گیاهی است یکساله کوچک و علفی که ارتفاع آن ۶۰ سانتیمتر است ریشه آن دراز و باریک برنگ سفید ، ساقه آن راست و برگهایش به شکل نوار باریک و نخی شکل و برنگ سبز می باشد
گل آذین از نوع چتر مرکب می باشد و هر چتر مرکب به سه تا شش چترک ختم می شود. و هر چترک دارای سه تا چهار گل می باشد. براکته های گشیده و خطی در زیر چتر مرکب به صورت حلقه ای مجتمع شده و گریبان نامیده می شود. براکته های قاعده هر گل نیز در قاعده چترک ها به صورت حلقوی وجود داشته و گریبانک نامیده می شود. میوه دوکی شکل بوده و در دو سر باریک می باشد و از نوع دو فندقه شیزوکارپ است که شامل دو مریکارپ میباشد . جنین دانه کوچک بوده و در البومین محصور است و به شدت به جدار مریکارپ فشرده است.خش شکمی جدار مریکارپ مسطح و بخش پشتی آن محدب است و دارای ۵ ضلع برجسته یا خطوط پره مانند طولی است که این پره ها یکی در پشت ، دو تا در طرفین و دو تا در حاشیه مریکارپ قرار دارند.
از هر پره یک دسته آوندی عبور می کند که آوند های چوبی در داخل و آوند های آبکش در داخل قرار دارند.گرده افشانی در این گیاه توسط باد و به ندرت حشرات انجام می گیرد . چتر ها از پائین بو ته به سمت بالا و از اطراف به مر کز تولید بذر می کنند که نشان دهنده گل اذین نامحدود آن است.
شرح گیاه
گیاهی کوچک، علفی به ارتفاع ۱۵ تا ۵۰ سانتی متر و دارای ریشه دراز باریک به رنگ سفید و ساقه ای راست و منشعب به تقسیمات دو تایی است منشأ اولیه آن ناحیه علیای مصر و سواحل نیل بوده است ولی امروزه به حالت نیمه وحشی در منطقه وسیعی از مدیترانه ، عربستان ، ایران، و نواحی مختلف می روید و یا در این نواحی پرورش می یابد.
برگهای آن متناوب، شفاف، بی کرک، منقسم به بریدگیهای بسیار نازک و ظریف ولی دراز و نخی شکل است. گلهائی کوچک ، سفید یا صورتی رنگ و مجتمع به صورت چتر مرکب دارد. میوه آن بیضوی کشیده، باریک در دو انتها، بسیار معطر ، به طول ۶ میلی متر، به قطر ۵/۱ میلی متر و پوشیده از تارهای خشن است.بعضی از واریته های این گیاه میوه های عاری از تار دارند.رنگ میوه بر حسب واریته های مختلف گیاه ممکن است زرد تیره یا خرمائی مایل به سبز و یا خاکستری باشد.
نیاز اکولوژیکی
چون زیره سبز گیاهی مدیترانه ای است، لذا در طول رویش به حرارت مناسب و نور کافی نیاز دارد مقدار اسانس گیاهان که در مناطق گرم با نور فراوان می رویند بیش از مناطق دیگر است. این گیاه در مرحله گل دهی و تشکیل میوه به رطوبت کمتری نیاز دارد. خاکهای با بافت متوسط و خاکهای لوم شنی، خاکهای مناسبی برای تولید زیره سبز هستند. کشت در خاکهای سبک شنی و تهی از مواد و عناصر غذایی مناسب نیست چون این خاکها شرایط را برای ابتلای گیاهان به بیماریهای قارچی آماده می کنند. PH خاک برای کشت زیره سبز ۵/۴ تا ۲/۸ مناسب است
آماده سازی خاک
در اوایل پائیز ۱۵ تا ۲۰ تن در هکتار کودهای حیوانی کاملاً پوسیده به زمین اضافه نموده و سپس شخم زده می شود و در ادامه زمین را باید تسطیح نمود. خاک باید نرم باشد وسله تولید نکند قبل از کشت زمین را آماده و آنرا کرت بندی می کنند
تاریخ و فواصل کاشت
از تناوب کاشت زیره با گیاهان تیره جعفری باید خوداری نمود. زیرا زیره سبز به بیماریهای قارچی بسیار حساس بوده و بیماریهای گیاهان تیره جعفری کم و بیش مشابه هستند.
تکثیر گیاه توسط بذر صورت می گیرد. تاریخ کشت به شرایط اقلیمی محل رویش بستگی دارد. بطوریکه در مناطق معتدل یک محصول پائیزه در مناطق سرد به صورت یک محصول بهاره کشت می شود اواسط پائیز (آبان ماه) زمان مناسبی برای کشت پائیزه است. در حالیکه کشت بهاره در اسفند انجام می گیرد.
اگر زیره سبز ردیفی کشت شود،فاصله ردیف ها ۱۵ تا ۲۰ سانتی متر مناسب است.هر هکتار زمین به ۱۲ تا ۱۵ کیلوگرم بذر با کیفیت نیاز دارد. عمق بذر به تناسب بافت خاک بین ۵/۱ تا ۲ سانتی متر مناسب است. پس از کشت از انجام هر گونه عملی که سبب جابجائی بذر شود باید خودداری نمود.
منبع : http://www.articles.ir/article2173.aspx

زراعت گشنیز

مقدمه
امروزه دانشمندان به زیان‌های ناشی از مصرف مواد شیمیایی، دارو‌های مصنوعی، سموم شیمایی و مواد افزودنی و نگهدارنده، اسانس‌ها و طعم‌های مصنوعی پی برده‌اند، بروز انواع سرطان‌ها و بیماری‌های مختلف این موضوع را تأیید می‌کنند. بنابراین کشور‌های پیشرفته که دارای امکانات تحقیقاتی گسترده‌ای در مورد شناسایی این مواد مضر بوده‌اند و در چند سال اخیر تصمیم گرفته‌اند کلیه مواد شیمیایی مصنوعی را که برای سلامت انسان مضر می‌باشد، از چرخه مصرف مواد حذف نمایند، به این لحاظ هر روز شاهد هستیم که کارخانه‌های داروهای شیمیایی در کشور‌های پیشرفته به قیمت ارزان به عنوان ماشین‌آلات دست دوم به خصوص به کشور‌های فقیر و عقب مانده به فروش می‌رسد ( باقری، 1384).
طب گیاهی یکی از قدیمی‌ترین روش‌ها برای حفظ سلامت انسان بوده و تقریباً تمامی ملل و فرهنگ‌ها مکتوباتی را در ارتباط با استخراج عصاره از گیاه به عنوان دارو تدوین کرده‌اند.
بر اساس نوشته‌های یافت شده از سال‌های 1700ق.م گیاهانی نظیر سیر و سرو نزدیک به 4000 سال قبل از آن تاریخ مورد استفاده بوده‌اند. گشنیز از هزاران سال پیش به عنوان گیاه دارویی استفاده می‌شده است و مصریان باستان اولین کسانی بوده‌اند که از این گیاه استفاده دارویی کرده‌اند. مدارک دیگری مبنی بر استفاده دارویی از میوه گشنیز در یونان باستان وجود دارد.

تیره چتریان ( Apiaceae – Umbelliferae )
گیاهان تیره چتریان معمولاً در همه اندام‌های خود ( در مجاری درون بافتی به نام شیزوژن ) دارای اسانس می‌باشند اماً اساساً اسانس دانه و ریشه آن‌ها مورد توجه است. گیاهان تیره مذکور عمدتاً در نواحی معتدل می‌رویند و عموماً در دوره رویشی خود نیاز چندانی هم به آب ندارند. حتی این کم نیازی به آب به کیفیت مرغوب اسانس آن‌ها موثر است.
گیاهان تیره چتریان چنانکه از نام تیره آن‌ها پیداست دارای گل‌آذینی به شکل چتر ساده یا مرکب می‌باشند. تشخیص گل‌آذین چتری امری ساده است. اغلب گونه‌‌های این تیره علفی، یکساله، دوساله یا چند ساله‌اند. برگ‌ها غیر متقابل و بی‌زبانه، دارای بریدگی‌های عمیق با غلافی درشت در قاعده هستند.
تعدا اندام‌های هر حلقه گل مضربی از پنج است. از ناحیه پایینی تخمدان دو برچه به هم چسبیده نمو می‌نمایند که پس از نمو از هم جدا می‌شوند و میوه‌ای فندوقه‌ای دو قسمتی تشکیل می‌دهند. میوه فندوقه‌ای دوقسمتی و ریشه، محصول اصلی گیاه است.
رازیانه، گشنیز، باریجه، گونه‌ای گلپر، زیره سیاه، زیره سیاه ایرانی و آنغوزه از گیاهانی هستند که به تیه چتریان تعلق دارند.

تاریخچه و منشاء گشنیز
گشنیز یکی از گیاهان دارویی با ارزش می‌باشد که در صنایع داروسازی کشو‌رهای پیشرفته مطرح بوده و در مناطق مختلف جهان و ایران کشت می‌شود. دانه‌ای گشنیز در مصر در مقبره تاتانخامون و دیگر مقبره‌های مصر باستان یافت شده است. نکته جالب توجه این که در نوشته‌های مصر باستان به ارقام مختلف گشنیز که از آسیا آمده است، اشاره شده است.
منشاء گیاه گشی به درستی مشخص نمی‌باشد و در مورد گونه‌های وحشی آن نیز اطلاعات زیادی در دست نیست. با این وجود عد‌ای از پژهشگران گشنیز را به عنوان یک گیاه وحشی تلقی کرده‌اند. لینه د سال 1780 از گشنیز به عنوان علف‌هرز مزارع غلات نام برده است. در چین از گشنیز به عنوان یک سبزی د کتاب‌های کشاورزی در قرن پنجم نام برده شده است.
میوه گشنیز در زمان برداشت در مزرعه ریزش می‌کند، ممکن است در کشت بعدی به عنوان یک علف هرز محسوب شوند. د ر فهرست و نواحی گیاهان زراعی واویلوف اشاره شده است که گشنیز بومی آسیای مرکزی و اتیوپی می‌باشد که در هر نواحی فوق تیپ‌های مشخصی از گشنیز یافت شده است.
کشت گشنیز به طور منظم از قرن شانزدهم آغاز شد و امروزه در نقاط مختلف جهان برای مصارف دارویی و ذایی کشت می‌شود. میوه و پیکره رویشی گشنیز دارای اسانس می‌باشد. این گیاه در اکثر فاماکوپه‌ها به عنوان گیاهی دارویی معرفی شده است. بو و طعم خاص گشنیز ناشی از اسانس آن است.
از این اسانس در صنایع غذایی، بهداشتی و آرایشی، نوشابه سازی، شکلات سازی و همچنین در صنایع دارویی استفاده‌های فراوان می‌شود. تولید سالانه گشنیز در جهان، به بیش از 220 هزار تن می‌رسد که حدود 60% آن را روسیه تولید می‌کند. این کشور ، سالانه 1000 تن اسانس گشنیز از طریق تقطیر با بخار استخراج می‌کند. مهمترین کشور‌های تولید کننده گشنیز عبارتند از : روسیه، هند، ایتالیا، بلغاستان، اسپانیا، مراکش، رومانی،هلند، پاکستان، انگلستان و آمریکا.
رده بندی گیاه گشنیز
گشنیز در سیستم طبقه‌بندی گیاهان متعلق به تیره Apiaceae، خانواده Coriandera و جنس Coriandrum است که شامل گیاهان زاعی Coriandrum.sativum و Coriandrum.Biflora ( 2n=22 ) و ارقام وحشی، گونه Coriandrum.tordylium ( 2n=20 ) می‌باشد.
نمونه‌های گیاهی که از فنلاند و اسکاتلند جمع‌آوری شده است نشانگر آن است که گونه‌ای وحشی یکساله خیلی شبیه به گونه Coriandrum.sativum می‌باشد.گونه‌ای وحشی برای اصلاح گشنیز بسیار مناسب می‌باشد، اما تلاقی بین C.sativum و C.tordylium گزارش نشده است که این موضوع، باب مهمی برای تحقیقات آینده می‌باشد.
گونه C.Biflora شامل ارقام Bflora.amricana، Biflora.radians و Biflora.testiculata می‌باشد که اولی بومی جنوب شرق نواحی آمریکای شمالی و منشأء دو رقم آخر نواحی مدیترانه می‌باشد. B.radians از نظر مرفولوژیکی خیلی شبیه به C.sativum بوده اما شکل میوه‌های آن متفاوت می‌باشد، میوه‌های B.radians همچنین حاوی اسانس نمی‌باشد.میزان روغن چرب میوه‌های این گونه نسبت به گونه‌های دیگر بسیار بالاتر است.( 5/41 در صد وزن میوه خشک ) در صورتی که میزان وغن چرب در C.sativum بسته به ژنوتیپ تا 7/27 درصد وزن خشک میوه می‌رسد. گیاه سبز B.radians رایحه قوی مشابه گشنیز دارد اما به عنوان یک گیاه زراعی کشت نمی‌شود.
شش گونه دیگر متعلق به تیره Coriandreae شامل گیاهان وحشی نواحی آسیای مرکزی می‌باشد که چندساله بوده و از نظر مرفولوژیکی با گشنیز متفاوت‌اند. تعداد کروموزوم در اغلب گونه‌های Coriandreae مشابه، ولی در B.radians شماره کروموزمی متفاوت است که این موضوع آزمایشات تلاقی را با مشکل مواجه می‌کند. گشنیز از لحاظ اندازه میوه متفاوت می‌باشد. مطابق سیستم تقسیم‌بندی آلفلد گیاهان با قطر میوه کمتر از سه میلی‌متر و وزن هزاردانه کمتر از ده گرم به واریته C.sativum .Var microcarpum تعلق داشته و گیاهان با قطر میوه بیشتر از سه میلی‌متر و وزن هزار دانه بالاتر از ده گرم به واریته C.sativum .Var vulgare تعلق دارد.
گیاه شناسـی گشـنیز
گشنیز گیاهی یکساله با ارتفاع بین 50 تا 160 سانتیمتر که جوانه‌زنی در این گیاه از نوع روزمینی ( Epigeal ) می‌باشد. صفر فیزیولوژیک در گیاه گشنیز هفت درجه سانتی‌گراد است. گشنیز دارای ریشه اصلی به طول 20 تا 40 سانتی‌متر، غده‌ای، دوکی شکل، سفید رنگ و دارای انشعاب‌های زیاد است. و ساقه‌‌ مستقیم، منشعب، سبزرنگ و فاصله میان گره‌های آن تو خالی است که هر شاخه به یک گل ختم‌آذین ختم می‌شود.
رنگ حاشیه ساقه‌ها معمولاً شبزو گاهی اوقات در طی دوران گل‌دهی مایل به قرمز یا بنفش می‌شود. ساقه گیاهان بالغ فرو رفته است و در قسمت‌های اصلی به قطر بیش از دو سانتی‌متر نیز می‌رسد.
در گشنیز تیپ‌های مختلف برگ دیده می‌شود برگ‌های اولیه تیغه‌ای بوده و معمولاً توسط سه بخش تفکیک شده است در حالی برگ‌های منشعب از ساقه‌ها بریدگی‌های پر مانند بیشتری دارند. تعداد بریدگی‌های برگ در برگ‌های بالایی بیشتر از بقیه برگ‌ها می‌باشد اما برگ‌های پایین شکاف‌های عمیق‌تری دارند که نیزه‌ای یا میله‌ای شکل و گاهی تیغه‌ای شکل می‌باشد. دمبرگ‌ها در برگ‌های پایین ساقه ‌ای شکل و بلند هستند در حالی که دمبرگ‌های برگ‌های بالایی وتا و میله‌ای شکل می‌باشند. برگ‌ها به رنگ سبز یا سبز روشن بوده و زیر برگ‌ها معمولاً حالت واکسی و براق دارد. در طی دوران گل‌دهی، برگ‌ها گاهی به رنگ قرمز یا بنفش مایل می‌شوند و قبل از شروع رسیدگی از قسمت‌های پایینی گیاه شروع به خشک شدن می‌کنند.
گل‌ها کوچک به رنگ سفید یا صورتی و در انتهای ساقه و در چترهای مرکب مجتمع می‌باشند. برگ‌ها متناوب، بی‌زبانه، غلافی و به رنگ سبز روشن هستند. شکل برگ‌های بالایی با برگ‌های پایینی تفاوت دارد. برگ‌های قسمت فوقانی ساقه باریک و برگ‌های پایینی آن بزرگ و دارای دمبرگ بلندی می‌باشند و اغلب به صورت طوقه‌ای روی زمین قرار می‌گیرند. وزن هزار دانه 5 تا 7 گرم است.
دوره رشد گشنیز از ابتدای رویش بذر تا انتهای دوره گلدهی و تشکیل میوه، به شرایط اقلیمی محل رویش بستگی دارد و مدت آن بین 80 تا 120 روز است دوره رویشی گشنیز را می‌توان به مراحل زیر تقسیم کرد :
از بدو کاشت تا سبز شدن 15 تا 20 روز، سبز شدن تا ساقه‌دهی 30 تا 40 روز، از ساقه‌دهی تا گلدهی 15 تا 20 روز، از گلدهی تا تشکیل میوه 10 تا 20 روز، و بالاخره از تشکیل میوه تا رسیدن و کامل شدن آن 20 تا 40 روز. این تقسیم بندی ثابت نیست و به عوامل اقلیمی محل رویش مانند نور، رطوبت، حرارت، نوع خاک و ... بستگی دارد.گل‌ها معمولاً در فصل بهار ( خرداد ماه ) تشکیل می‌شوند. لقاح به صورت دگرگشنی و به وسیله حشرات انجام می‌گیرد. اولین میوه‌ها در فصل تابستان(اواخر تیر ماه ) تشکیل و اواخر مرداد – اوایل شهریور میوه‌ها کامل شده و می‌رسند ( رسیدن میوه‌ها به صورت نامنظم و غیرهزمان انجام می‌گیرد).
گل آذین در گشنیز به صورت چترمرکب می‌باشد و گاهی یک یا دو براکته باریک ( برگ کوچک زیر گل ) در گل آذین دیده می‌شود. چتر دارای دو تا هشت انشعاب اولیه با طول‌های متفاوت بوده در صوتی که چترک‌ها از نظر موقعیت مکانی در یک سطح می‌باشند. در هر چتر، چترک‌های فرعی وجود دارد و شروع گلدهی از چترک‌های فرعی می‌باشد. این گل‌ها دانه گرده را زودتر آزاد می‌کنند و سپس مادگی آماده پذیرش گرده می‌شود.
گل‌های گشنیر دارای پنج گلبرگ، پنج کاسبرگ، پنج پرچم و دو برچه می‌باشد که در آن تخمدان از نوع زبرین است. چترک‌ها بالایی معمولاً حاوی گل‌های بارور بیشتری نسبت به بقیه بوده و طول دوره گل‌دهی آن‌ها نیز کوتاه می‌باشد. در یگ گل منفرد پنج میله پرچم در بین پنج گلبرگ قرار دارد که بعد از باز شدن گل‌ها میله‌ای پرچم به رنگ سفید در میان گلبرگ‌ها قابل مشاهده‌اند و معمولاً پرچم‌ها خمیده بوده و کیسه‌های گرده در رأس آن‌ها در مرکز گل مخفی می‌باشند. این مرحله مناسبترین موقع برای تلقیح مصنوعی می‌باشد، زیرا میله‌های پرچم به راحتی قابل تشخیص‌اند و دانه‌‌های گرده هنوز آزاد نشده است؛ چون در این مرحله گل‌های فرعی هر چترک نسبت به گل‌های مرکزی زودتر می‌رسند. گل‌های مکزی را برای جلوگیری از باروری می‌توان حذف نمود.
بسته به شرایط آب و هوایی دو تا سه روز پس از باز شدن اولین گل‌ها کیسه‌های گرده تغییر رنگ داده و به رنگ صورتی با بنفش در می‌آیند د این مرحله میله پرچم طویل شده، کیسه‌های گرده باز و گرده افشانی آغار می‌شود. سپس کیسه‌های گرده خالی افتاده و میله‌ای پرچم باقی می‌مانند.وقتی این مرحله پایان یافت دو مادگی طویل شده و در بالا از یکدیگر جدا می‌شوند، در این مرحله مادگی سبز رنگ و گاهی به رنگ صورتی مایل به بنفش می‌باشد. معمولاً این مرحله زمان مناسبی برای گرده افشانی موفق می‌باشد. مادگی برای یک دوره پنج روزه آماده پذیرش دانه گرده است. گل‌ها را می‌توان توسط قرار دادن دانه گرده بر روی مادگی گیاه پدری با استفاده از قلم‌مو یا برس زدن تلقیح نمود. فرآیند کامل گلدهی در یک گل منفرد در چترک‌ها بین پنج تا هفت روز طول می‌شد که به شرایط آب و هوایی بستگی دارد، سرما و هوای بارانی این دوره را طولانی می‌کند( دیرچزن 1996 ).
گل‌هایی که با شرایط نامساعد جوی مواجه شوند تعداد میوه کمتری در آن‌ها تشکیل می‌شود، علاوه بر این حشرات گرده‌افشان هم در طی دوران سرمای هوا یا رطوبت هوا نمی‌توانند گرده افشانی گل‌ها را انجام دهند که این امر کاهش عملکرد را در پی خواهد داشت ( لوژینا 1953 ). بطور کلی گل‌دهی و بیولوژی گرده افشانی در گشنیز مانند سایر گیاهان خانواده چتریان می‌باشد. مطالعات در گترزلبن نشان داده است که دگرگشنی در گشنیز امکان پذیر بوده و اختلافاتی در نسل اول مشاهده می‌شود.
میوه‌های گشنیز در بالای چترها تشکیل می‌شوند. یوه گشنیز گرد یا بیضی است و قطر آن تا شش میلی‌متر نیز می‌رسد. شیزوکارپ معمولاً به صورت خودبخودی به دو مریکارپ تقسیم نمی‌شود، یک پریکارپ اطراف دو مریکارپ را احاطه کرده است و در مرکز فرورفتگی میوه یک پایک کوچک حائل میانی برچه‌ها قابل مشاهده می‌باشد. هر مریکارپ شش خط طولی دارد که به طرف دندانه‌ها به سمت بر‌آمده کشیده شده است و اغلب با پنج حاشیه اصلی موج دار مشخص می‌باشد.
نیازهای اکولوژیکی گشــنیز
گشنیز گیاهی نور پسند و در طول دوره رویش به مقدار زیادی نور نیازمند است. این گیاه از بدو رویش تا اواخر مرحله گلدهی به 900 تا 940 و مجموعاً در طول دوره رشد به 1400 تا 1500 ساعت روشنایی نیاز دارد. بذرها پس از رویش قادرند تا سرمای 8- تا 10- درجه سانتی‌گراد را تحمل کنند. گیاهان در مراحل اولیه رشد یعنی در مرحله 4 تا 6 برگی درجه حرارت‌های بسیار پایین ( 16- تا 18- درجه سانتی‌گراد ) را بدون هیچ آسیبی تحمل می‌کنند. با این حال درجه حرارت مطلوب از بدو سبز شدن تا کامل شدن میوه، 18 تا 20 درجه سانتی‌گراد است. اگر چه بذرها در 4 تا 6 درجه سانتی‌گراد جوانه می‌زنند، ولی دمای مطلوب برای چوانه زنی آن‌ها 12 تا 15 درجه سانتی‌گراد است. گیاهان در طول رویش به چند مرحله آبیاری نیاز دارند که مهمترین آن‌ها عبارتند از 35 تا 45 روز، 60 تا 70 روز، 80 تا 90 روز و بالاخره 100 تا 110 روز پس از رویش بذر‌ها.
بطور کلی، گشنیز برای رشد و نمو، به نور زیاد، حرارت مناسب، واد غذایی کافی و آب نسبتاً زیاد احتیاج دارد. خاک‌های مناسب برای کاشت این گیاه، خاک‌های با بافت لومی می‌باشند. پی اچ خاک برای گشنیز، بین 9/4 تا 2/8 می‌باشد.

زراعت گشـنیز
گشنیز توسط بذر تکثیر می‌شود، مقدار بذر مصرفی برای زراعت گشنیز 10 تا 15 کیلوگرم در هکتار در کشت آبی ( بسته به رقم ) و 25 تا 35 کیلوگرم د هکتار برای کشت دیم توصیه می‌شود. قبل از کاشت، بذور را باید با دست یا پا مالش داده تا دو مزوکارپ از هم جدا شوند جوانه‌زنی بذور گشنیز در صورتی‌که میوه‌ها به صورت مصنوعی به دو مریکارپ شکسته شوند افزایش پیدا خواهد رد که دلیل آن دسترسی بهتر دانه به آب می‌باشدو در صورتی‌که دو بذر یک میوه قبل از کاشت شسته شوند، در شرایط مطلوب‌تری می‌توانند رشد کنند. و سپس بذور توسط سموم قارچ‌کش ( آگروسان – جی دو در هزار ) و یا هر قارچ‌کش جیوه‌ای دیگر ضد‌عفونی گردند.
کشت به دو روش پاشیدن ( پخش کردن ) و کشت در خطوط ( شیارها ) صورت می‌گیرد که در روش اخیر فواصل ردیف 20 تا 30 و فواصل بوته 10 سانتی‌متر مناسب می‌باشد ( 55 تا 33 بوته در متر مربع ). عمق کاشت را نیز نباید بیشتر از سه سانتی‌متر در نظر گرفت. بذور پخش شده در روش کاشت کرتی بایستی توسط شن‌کش با خاک مخلوط شوند. خیساندن بذور قبل از کاشت به مدت 12 تا 24 ساعت در آب سرد می‌تواند باعث تسریع در فرآیند جوانه‌زنی شود.
خیس کردن بذور در محلول 50 پی‌پی‌ام اسید جیبرلیک قبا از کشت مفید می‌باشد. خیس کردن بذور در محلول سولفات هیدروژن پتاسیم یا عصاره دو درصد برگ کلوتروپیس ( Calotropis ) و پروسوپیس باعث توسعه جوانه‌زنی و رشد جوانه‌ها می‌شود که به ویژه در شرایط دیم اهمیت دارد.
جوانه‌زنی بذر گیاه گشیز نسبتاً ند بوده و ممکن است 10 تا 15 روز طول بکشد. عمل تنک کردن بوته‌ها باید 30 روز پس از جوانه‌زنی انجام شود. کود‌های شیمیایی به نسبت‌های 40:40:40: ، 30:40:20 ، 15:40:20 ، 30:20:0 ، 20:40:20 ، 60:40:20 NPK برای هر هکتار مصرف می‌شوند که مقدار کاربرد آن بستگی به موقعیت کاشت دارد. بر اساس تحقیقات در مکان‌های مختلف توصیه‌های کودی مختلف کودی وجود دارد. کود ازت را بایستی به دو بخش تقسیم و تقسیط کرد، سرک اول را در زمان کاشت و سرک بعدی را شش هفته بعد از کشت اعمال نمود. در زراعت دیم کاربرد 20 کیلوگرم کد نیتروژن در هکتار کافی می‌باشد.
متوسط عملکرد میوه 400 تا 500 Kg/ha‌ در شرایط دیم و 1000 تا 1250 Kg/ha در شرایط آبی می‌باشد. در شرایط مطلوب عملرد 1700 تا 2240 کیلوگرم در هکتار نیز گزارش شده است. در جنوب هندوستان در ایالت پنجاب عملکرد گشنیز 2268 – 1134 کیلوگرم در هکتار و در کشت مخلوط در کارانتاکا عملکرد 800 کیلوگرم در هکتار گزارش شده است.
جهت تضمین جوانه‌زنی بلافاصله بعد از کاشت باید آبیاری را شروع نمود. نیاز آبی گیاه به آبیاری 4 تا 5 مرتبه در طی دوره رشد می‌باشد که به صورت 35 – 30 ، 70 – 60 ، 90 – 80 ، 105 – 100 ، 150 – 110 روز پس از کاشت توصیه می‌شود ( جوشی 2004 ). ستفاده از 90 – 30 – 60 کیلوگرم NPK‌ در سه مقدار مساوی در راجستان توصیه شده است. محلول پاشی مس، روی و مولیبدن در افزایش عملکرد میوه گشنیز گزارش شده است ( بهایی، 1988 ).
به ازای هر 100 کیلوگرم میوه گشیز 5/4 کیلوگرم ازت، 6/1 کیلوگرم فسفر و 4 کیلوگرم اکسیدپتاس از زمین جذب می‌شود. در فصل پاییز هنگام آماده‌سازی زمین افزودن 60 تا 70 کیلوگرم ازت، 80 تا 100 کیلوگرم اکسید فسفر و 40 تا 50 کیلوگرم اکسیدپتاس به خاک ضروری می‌باشد. افزودن 10 تا 15 کیلوگرم ازت و 15 تا 20 کیلوگرم فسفر در کشت بهاره در هکتار توصیه می‌شود ( امید بیگی، 1376 ).نیاز گشنیز به گوگرد مشابه غلات بوده و 10 تا 15 کیلوگرم گوگرد در هر هکتار قابل توصیه می‌باشد.
گشنیز در طی دوره رشد به دو تا سه وجین نیاز دارد، اولین وجین و خاک‌دهی پای بوته را باید 45 – 40 روز پس از کاشت انجام داد ( هنگامی که گیاهچه‌ها به خوبی از زمین خارج شده‌اند ). علف‌های هرز را می‌توان با کاربرد علف‌کش‌های پندیمتالین، فلوکلرارین 5/1 کیلوگرم، پروپانیل پنج تا شش یلوگرم در هکتار به تنهایی و یا با ترکیب با علف‌کش‌های پیش رویشی و پس رویشی کنترل نمود. کنترل مطلوب علف‌های هرز باعث افزایش قابل توجه در عملکرد میوه می‌شود، بیلچه زدن نیز با حفظ رطوبت خاک افزایش محصول را در پی خواهد داشت.
زراعت گشنیز در باغات میوه خطرناک می‌باشد، زیرا فیتولکسین ( Phytolexin ) درختان باعث خسارت شدید به محصول می‌شود. از آنجایی که آفات و بیماری‌های انیسون و گشنیز مشترک می‌باشد گشنیز و انیسون را نباید د تناوب با یدیگر کشت نمود.
تناوب کاشت گشنـیز
تناوب صحیح کشت برای گشنیز، مانند سایر گیاهان یکساله خانواده چتریان، مهم است. گشنیز را باید با گیاهانی به تناوب کشت نمود که نه تنها باعث گسترش علف‌های هرز نشوند، بلکه موجبات تخریب بافت خاک را هم فراهم نکنند و از مواد و عناصر غذایی خاک نیز نکاهد. گشنیز را می‌توان با گیاهانی نظیر غلات، لوبیا سبز، فلفل و سیب زمینی به تناوب کشت نمود.
گشنیز را می‌توان 4 تا 5 سال متوالی در یک قطعه زمین کاشت. پس از این مدت، باید با گیاهان مناسب، به تناوب کشت شود.
اثر عوامل محیطی و زراعی بر رشد و نمو گشنیز
• نور
نور برای تولید کلروفیل و انجام فتوسنتز ضروری می‌باشد. ظاهراً شدت نور نسبتاً کم، موجب تحی فتوسنتز و نور شدید باعث از بین رفتن کلروفیل در برگ‌ها می‌شود. بر این اساس با شدت نور تا حد معین مقدار تولید کلروفیل در واحد زمان یا در واحد سطح برگ افزایش می‌یابد و کاهش نور به میزان بیشتر از آن، سبب افت کلروفیل تولیدی و نهایتاً فتوسنتز می‌شود.
رقابت برای نور را عامل افت عملکرد در توزیع نامتعادل بوته دانسته‌اند. شدت و کیفیت مناسب نور، پجه‌زنی را در گیاهان تحریک می‌نماید، تحریک پنجه‌زنی ممکن است به علت تجزیه یا ساخت هورمون گیاهی و یا افزایش قابلیت دسترسی به انرژی باشد. جوشی ( 2004 ) بیان داشت که هوای ابری در طول دوران گلدهی و مرحله میوه‌دهی گشنیز، شیوع بیماری‌ها و حمله آفات را رافزایش می‌دهد.
• دما
دمای بالا به تنهایی برای زراعت موفق گشنیز کافی نمی‌باشد. کشت دو مرتبه گشنیز در سال ( هندوستان ) نشان دهنده این است که این گیاه حساسیت زیادی به طول روز ندارد. گیاه گشنیز تا دمای 15 درجه سانتی‌گراد زیر صفر زنده باقی می‌ماند. آزمایش‌های مزرعه‌ای نشان داد که گیاهانی که در مرحله روزت هستند، تحمل بالاتری نسبت به دمای پایین دارند. تیپ‌هایی از گشنیز که حالت روزت ندارند برای چند روز می‌توانند دمای صفر درجه سانتی‌گراد را تحمل کنند.
گشنیز پس از طویل شدن ساقه به دماهای پایین حساس می‌شود.ساقه‌دهی و تعداد برگ‌های اصلی با طول مرحله جوانه‌زنی همبستگی داشته و می‌تواند یک شاخص مرفولوژیکی برای مقاومت به سرما باشد. در صورتیکه گیاه گشنیز د بهار یا تایستان کشت شود گیاه به مرحله زایشی خواهد رسید و در صورتیکه در زمستان یا پاییز اقدام به کشت گشنیز گردد این عمل باید در گلخانه انجام شود. اختلاف درجه حرارت یک تا دو درجه سانتی‌گراد در دوران گل‌دهی و پر شدن دانه گشنیز می‌تواند کل محصول را نابود کند.
لاکجانف و همکاران ( 1953 ) بیان نمودند زراعت و تولید گشنیز در صورتی در یک منطقه امکان‌پذیر می‌باشد، که مجموع میانگین‌های دمای روزانه طی دوران رشد از 1700 تا 1800 درجه سانتی‌گراد کمتر نباشد. در نواحی گرم و در نواحی‌ایی که مجموع مجموع میانگین دما به حداقل 1700 درجه نمی‌رسد تولید میوه گشنیز امکان‌پذبر نمی‌باشد. تحت این شرایط گیاه فقط رشد رویشی خواهد داشت که از آن می‌توان به عنوان سبزی استفاده کرد. حداقل دمای لازم برای جوانه‌زنی بذور گشنیز چهار تا شش درجه سانتی‌گراد می‌باشد اما در دمای 17 – 15 درجه جوانه‌زنی حداقل دو هفته طول خواهد کشید.
جارینا ( 1957 ) اظهار داشت که دمای بالای 20 درجه در تست جوانه‌زنی، میزان جوانه‌زنی را در گشنیز کاهش می‌دهد ولی تا 20 درجه سانتی‌گراد قابل توصیه می‌باشد. قبل از گشت گشنیز تیمار گرما توصیه شده است، وی بیان نمود که تیمار دما باعث افزایش جوانه‌زنی در بذور گشنیز می‌گردد. دمای بالا و هوای آفتابی در طی دوران گلدهی برای افزایش عملکرد میوه و بهبود محتوی اسانس لازم می‌باشد ( دیرچزن 1996 ).
• رطوبـت
رطوبت بالا باعث تأخیر در سیدگی گشنیز می‌شود اما در مراحل اولیه رشد به آب زیادی احتیاج دارد که پس از مرحله طویل شدن ساقه مقاومت گیـاه به خشکی، افزایش چشمگیری پیدا می‌کند.
• عوامل خاکی
گشنـیز را به دو صورت آبی و دیم می‌توان کشت کرد، در کشت آبی، این گیاه تقریباً در همه تیپ‌های خا رشد می‌کند، مشروط بر اینکه به اندازه کافی کود دامی به کار برده شود. در شرایط دیم از کود دامی در خاک‌های سنگین برای افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک استفاده می‌شود. گشنیز در خاک‌های سیاه، سنگین، رسی و غنی از سیلت با زهکش مناسب و رطوبت مناسب بهتر رشد می‌کند.
خاک‌های شور، قلیایی و شنی مناسب زراعت گشنیز نمی‌باشند. خاک مناسب برای زراعت گشنیز خاک شنی سیلتی یا یک خاک با حاصلخیزی بالا می‌باشد.